Title :

Het partikelperikel
Een voorstel tot accentverschuiving

Author(s) :

Cappelle, Bert [Auteur]
Savoirs, Textes, Langage (STL) - UMR 8163 [STL]

Journal title :

Nederlandse Taalkunde

Pages :

276-283

Publisher :

Amsterdam University Press

Publication date :

2012

ISSN :

2352-1171

English keyword(s) :

Construction Grammar
Construction morphology
Booij
Dutch
verb-particle construction
separable complex verb
morphology
syntax

HAL domain(s) :

Sciences de l'Homme et Société/Linguistique

English abstract : [en]

In het vijfde hoofdstuk van zijn boek over constructionele morfologie spitst Booij (2010)zich toe op partikelwerkwoorden in het Nederlands (bijvoorbeeld aanvallen, opbellen).Dat zijn de bekendste en ongetwijfeld talrijkste ...
Show more >In het vijfde hoofdstuk van zijn boek over constructionele morfologie spitst Booij (2010)zich toe op partikelwerkwoorden in het Nederlands (bijvoorbeeld aanvallen, opbellen).Dat zijn de bekendste en ongetwijfeld talrijkste vertegenwoordigers van de klasse vanzogeheten scheidbaar samengestelde werkwoorden of van wat Booij en Van Santen (1998)samenkoppelingen noemen. Naast partikelwerkwoorden heb je ook combinaties met eensubstantief (bijv. ademhalen, pianospelen), met een adjectief (bijv. blootstellen, goedkeuren)of met een bijwoord (bijv. neerkomen, voortduren). Partikelwerkwoorden komen, in een ofandere gedaante, in alle Germaanse talen voor. Zo heb je in het Engels de ruime klassevan phrasal verbs (bijv. fall down, heat up). Net als deze en andere van hun Germaansetegenhangers vertonen scheidbaar samengestelde werkwoorden op het eerste gezicht deparadoxale eigenschap dat ze zowel een woord als een woordgroep zijn.Hun woordstatus – of toch hun ‘lexicale status’, wat niet noodzakelijk hetzelfde is, zoalswe meteen zullen zien – ontlenen ze aan de vaststelling dat ze vaak een onvoorspelbarebetekenis hebben. Booijs favoriete voorbeeld in dit verband is de resem partikelwerkwoor-den met vallen (bijv. aanvallen, bijvallen, meevallen, omvallen, opvallen, tegenvallen, toevallen),waarin we in de verbijsterende waaier aan betekenissen maar heel af en toe de betekenisvan vallen zelf kunnen ontwaren. De woordachtige status van scheidbaar samengesteldewerkwoorden wordt nog eens onderstreept door de spellingregel die voorschrijft dat weze, als het even kan, moeten aaneenschrijven (zoals hier dus), ook als ze semantisch in feitevrij doorzichtig zijn. Maar vaak is het zo dat we ze simpelweg niet aaneen kúnnen schrijven (zoals hier), want zoals hun benaming aangeeft, scheiden hun bestanddelen zich gemak-kelijk van elkaar af (zoals hier dus ook), wat dan weer pleit voor hun woordgroepstatus.Voor Booij lijdt het geen twijfel dat heel wat partikelwerkwoorden als geheel moetenworden opgeslagen in het lexicon, ook al omdat van bijvoorbeeld nabootsen of opkalefaterenhet partikelloze werkwoord niet bestaat. Maar dat betekent voor hem niet dat ze daaromper se woorden zijn, want ook syntactische eenheden kunnen als idiomen worden opgesla-gen. Opvallend misschien in een werk over morfologie, zijn partikelwerkwoorden voorBooij in wezen inderdaad geen morfologische maar syntactische eenheden: “Particle verbsin Germanic languages are phrasal in nature, even though they are lexical units” (p. 189).Dit standpunt is evenwel niet zonder complicaties, en enkele daarvan wil ik in dezebijdrage onder de aandacht brengen. Voor ik dat doe, ga ik in op een sleutelbegrip inBooijs analyse (paragraaf 2). Op basis dan van een bevinding uit recent onderzoek naarde cognitieve status van partikelwerkwoorden in het Engels (paragraaf 3) en van enkeleknelpunten in Booijs analyse van Nederlandse partikelwerkwoorden (paragraaf 4), sug-gereer ik een voorstel ter wijziging van zijn analyse, een kwestie in feite van accentver-schuivingen, letterlijk en figuurlijk (paragraaf 5).Show less >

Language :

Anglais

Peer reviewed article :

Oui

Audience :

Internationale

Popular science :

Non

Collections :

• Savoirs, Textes, Langage (STL) - UMR 8163

Source :

Harvested from HAL